Thời gian gần đây, báo chí (báo in và báo điện tử) phê phán nghiêm khắc hiện tượng tuổi teen hay còn được gọi là tuổi 9x. Thật là thiếu xót đáng trách nếu chúng ta luận bàn, phê phán về ngôn ngữ CHAT mà chẳng hiểu nó là gì. Bài viết này sẽ trình bày vài nét chính của ngôn ngữ CHAT đồng thời tìm hiểu cách viết và mục đích của loại ngôn ngữ teen 9x. Hy vọng đóng góp nhỏ này sẽ góp phần làm vấn đề được nhìn dưới môt lăng kính sáng sủa hơn.
1- Chát là gì? Chat là từ tiếng Anh được các từ điển tiếng Anh định nghĩa như sau:
Chat (danh từ): môt cuộc đàm thoại thân mật (friendly conversation).
Chit-chát (danh từ): một cuộc đàm thoại thân mật về những chuyện không quan trọng (friendly conversation about things that are not very important).
Tuổi teen đúng là lớp tuổi phù hợp với “chat”. Chính họ là những người có “nhiều chuyện không quan trọng” để nói với “bạn bè”.
Thử nhìn qua ngôn ngữ chat của các teen sử dụng tiếng Anh, Mỹ
cu@34 (see you at 3 for tea)
vài trăm cách viết tắt: b4 (before), cuz (because), k (ok), thx (thanks) syl (see you later)
và số ký hiệu trông như vẽ bùa :-@:-):
2- Ngôn nhữ chát của teen 9x Việt?
Mời đọc vài câu “chat” viết theo ngôn ngữ teen 9x: (trích từ các báo điện tử tiếng Việt)
a.Hum wá kim tra Dzăn làm được hok?
b.Tiết sau kỉm tra
c.Mu*ng wé hokbj ở l4j lup. d.bùn wa mài nhỉ, lẹj gần hit nem lép 8 roài…thí tụi mìn ko đc zui như hồi nem ngoái, nghĩ vậy thoai mừ teo bùn ghê gúm, đeng wen teo dzà mái trừng iu zấu ni nha.
Chỉ đọc qua môt lần quý vị bị đủ hoảng rồi. Xin hãy bình tĩnh đọc lại từng câu trên lần nữa và đối chiếu vớ các đáp án sau đây:
Hôm qua kiểm tra Văn làm được không? b. tiết sau kiểm tra. c.mừng quá không ở lại lớp d. buồn quá mày nhỉ, lại gần hết năm lớp 8 rồi…thế là tụi mình không được vui như hồi năm ngoái, nghĩ vậy thôi mà tao buồn ghê gớm, đừng quên tao và mái trường yêu dấu này nha.
Giải mã:
Nói chung là lối viết giản lược làm cho chữ ngắn lại bằng nhiều cách:
(1) bỏ bớt: n(ng):xog/o (ou): mún/ ê (iê): hôg bít/k/(kh): ho6g=k
(2) thay đổi:f (ph)/I (ye)/j (gi): thơi jan/k(c):kácm3 (e): 3m/e(ă):lém /w (qu).
(3) viết tắt: k (không), n (anh), e (em). OX (ông xã),BX (bà xã)
(4) tạo mới: 2 (hi!), 4 (=a) ví dụ 4nh (=n=anh) g9 (good night)
Nhìn qua những câu văn chát của các teen Anh, Mỹ hay Việt, chúng ta thấy ngay mục đích tạo ra cách viết giản lược của họ. Trước tiên là để đỡ tốn tiền, đỡ mất thì giờ và nói được nhiều. Thứ đến là dùng nó như một loại mật mã để tránh sự kiểm soát của người lớn (Teen Anh, Mỹ còn dùng chữ PAW để báo động nhanh cho nhau biết là bố mẹ đang theo dõi chúng: Parents Are Watching). Và cuối cùng là các teen muốn có cái gì riêng để thể hiện mình. Teen nào không viết theo kiểu đó sẽ bị xem là “không bình thường”. Nếu người lớn xâm nhập vào được thế giới ngôn ngữ riêng của chúng, các teen tức thì chế ra cách viết khác để tránh né. Chính nỗ lực của người lớn tìm cách đọc những tin nhắn “mật” cua bọn trẻ vô tình gây thêm thích thú cho chúng trong trò chơi trốn tìm đó. Cái khó ló cái khôn, chẳng có gì khó hiểu cả, và cũng chẳng phải là một phát minh gì ghê gớm.
3- Phê phán của người lớn
Nội dung lành mạnh: chuyện học tập, cuộc sống, tình yêu. Không thấy ai chê trách.
Cách viết tiếng Việt lạ lẵm cua teen 9x mới chính là mục tiêu của búa rìu phê phán (trích nguyên văn):
-Cách viết tiếng Việt không giống ai. Những kiểu nói “hiểu chết liền”
- Bạo loạn ngôn ngữ của teen. Ngôn ngữ tuổi teen hay ngôn ngữ của kẻ ngốc!
- cách viết quái dị – viết sai đủ thứ thì làm sao quay về đúng chính tả nổi
-quái đản,- làm vẫn đục sự trong sáng của tiếng Việt…
4- Đôi điều về ngôn ngữ
Phần tìm hiểu ngôn ngữ trong phạm vi bài viết này liên quan đến chữ CHAT nên người viết mạn phép mượn tiếng Anh làm ví dụ: Lý do thứ nhất là vì tiếng Anh chiếm vị trí đầu trong 10 ngôn ngữ (top ten) có người sử dụng NET nhiều nhất trên thế giới. Một lý do khác vì chat là một từ tiếng Anh, một ngôn ngữ không xa lạ gì với người Việt trong thời đại công nghệ thông tin.
Định nghĩa tiếng Anh sau đây của JB Heaton có thể áp dụng cho hầu hết mọi ngôn ngữ trên thế giới:Tiếng Anh là một sinh ngữ được dùng làm phương tiện giao tiếp trong đời sống thường nhật của lớp người bình thường.
( English is a living language used as a means of communication in the daily lives of the ordinary people. JB, Heaton . Longman Tests in Context).
Ngôn ngữ giao tiếp hàng ngày giữa người bình thường có một đặc điểm chung là thân mật. Thân mật nghĩa là không cần phải chọn câu từ cho chính xác, không sợ bị bắt bẻ nói đúng hay nói sai. Trong giao tiếp hàng ngày chúng ta chỉ lắng nghe cái ý (nội dung) của lời nói chứ không tìm nghe từ này chữ nọ (in everyday conversation people listen for meaning, not particular words).
Thời gian còn cắp sách thử hỏi trong chúng ta ai là người không “sáng tác” ra nhiều kiểu viết tắt kỳ quái để ghi bài, viết nháp? Và chúng ta đã từng hứng thú về sự sáng tạo ấy, nhất là nếu có ai lắc đầu chào thua trước những kiểu viết bí hiểm chỉ mỗi mình ta đọc được. Ngày nay có biết bao người lớn đang sử dụng lối viết tiếng Việt không dấu trên NET (mail) cũng chỉ với mục đích trao đổi cái “ý” với người thân quen. Các ký tự teen sáng tác cũng chỉ với mục đích chuyển tải nội dung lời nói đến bạn bè.
Lời nói hàng ngày (everyday conversation) bản thân đã thân mật rồi. Nó rất gần gủi với con người vì đó là loại ngôn ngữ con người tiếp xúc đầu tiên khi mới chào đời: tiếng mẹ ru, tiếng nói, cười đầy tình cảm trìu mến của những người thân trong gia đình. Loại ngôn ngữ này không đòi hỏi những người sử dụng phải biết văn phạm. Văn phạm là sản phẩm của các nhà ngữ học.
5. Kết luận
Nói năng cũng như ăn mặc. Bạn không thể mặc bộ đồ tắm biển tới dự lễ hội. Bạn không thể nói với cấp trên hay với người lớn tuổi như khi nói với bạn bè, người thân. Bạn không thể tranh luận trên một diễn đàn như khi tranh cãi với bạn bè trên bàn tiệc. Bạn không thể viết tắt hay dùng ký hiệu tốc ký trong bài thi như khi bạn viết trong vở nháp. Do đó, ngôn ngữ nước nào cũng phân chia làm hai loại rõ ràng: ngôn ngữ trang trọng(formal language ) và ngôn ngữ thân mật (informal). Hai loại này đều thể hiện trong cả văn nói lẫn văn viết. Dùng nhầm lẫn thì sẽ rất tai hại và lố bịch.
“chat” là loại ngôn ngữ dùng để nói những “chuyện không quan trọng” với “bạn bè”, Nói nôm na đó là loại ngôn ngữ dùng để tán gẫu hàng ngày. Tán gẫu mà bắt buộc phải dùng ngôn ngữ trang trọng, phải dùng văn phạm, viết câu cú cho nghiêm túc như sách giáo khoa thì chẳng khác gì bắt buộc người đi tắm biển phải mặc vét tông, thắt cà vạt.
Nguyên Hồng
vanhoaphatgiaoblog.com