Quan điểm của Đạo Phật về duy tâm và duy vật

Thưa Sư, con có thắc mắc quan điểm của Đạo Phật về duy tâm và duy vật. Đức Phật giảng dạy giáo lý duyên khởi, vậy có phải quan điểm Đạo Phật từ lý duyên khởi. Con còn hoang mang vấn đề này mong Sư khai thị cho con. Xin Sư cho con ví dụ cụ thể. Con xin cảm ơn Sư.

Trả lời:

Đạo Phật không phải duy tâm cũng không phải duy vật theo nghĩa nhị nguyên. Tuy tâm và vật - hay còn gọi là danh và sắc - đều có tánh tướng thể dụng khác nhau nhưng sự sống của chúng sinh là sự kết hợp giữa danh và sắc gọi là duyên sinh hay duyên khởi. Giống như nguyên lý Dịch lý là "Cô âm bất sinh, cô dương bất trưởng" nên trong mọi sự mọi vật đều có âm dương hoà hợp, đó cũng chính là lý duyên khởi. Thí dụ như trong cái thấy, cái nghe, cái biết đều là những tiến tình tâm sinh vật lý: Sắc là vật lý, mắt là sinh lý và nhãn thức là tâm lý. Sự tương giao của 3 yếu tố thuộc danh và sắc này tạo ra một tiến trình tâm qua con mắt gọi là cakkhudvàra vithì, đó chính là một sự vận hành duyên khởi. Trong 2 yếu tố danh và sắc nếu thiếu một yếu tố nào thì cũng không thể hình thành sự nhận thức hay nói rộng hơn là sự sống. Vì vậy không thể duy tâm, cũng không thể duy vật đơn thuần được.

Theo mục hỏi đáp TRUNG TÂM HỘ TÔNG