Nguyệt Ca

Đêm nay là một đêm đầu tháng sáu Âm lịch. Trong cái lạnh giá của đêm khuya xứ người, tôi ngồi trong bóng đêm và chờ đợi. Ngó những làn mưa bay qua vùng sáng bên cửa sổ, tôi ngậm ngùi với riêng mình. Đêm này có lẽ trang không về nữa. Nhưng rồi tôi lại bật cười với niềm ngu ngơ của mình. Không phải trăng không về, mà là có về nhưng chỉ riêng mình không thấy. Mây dày quá, ba lớp tám tầng, ánh trăng nào có thể xuyên qua nổi chừng đó hắc ám để xuống được nơi này với tôi!

Tôi bỗng nghe trong gió đêm từng dòng ca từ kỳ lạ của một người nhạc sĩ Việt Nam trong nhạc khúc Nguyệt Ca:

“Từ trăng thôi là nguyệt
Một hôm bỗng nghe ra…
Từ trăng thôi là nguyệt
Tôi như giọt nắng ngoài kia…
Từ trăng thôi là nguyệt
Là trăng với bao la…
Như chân ai lần về
Từ trăng thôi là nguyệt
Mỏi mê đá thôi lăn…
Từ trăng thôi là nguyệt
Tôi như đường phố nhiều tên
Từ em thôi là nguyệt
Tôi xin đứng đó một mình…”
(Trịnh Công Sơn)

Thật lạ, ngồi nghe gió khuya tôi bỗng nhớ đến bao chuyện trên đời chẳng thuộc về vầng trăng mà tôi đang có lòng chờ đợi. Tôi bỗng nhớ đến những góc vườn khuya có người đợi chờ mà chẳng có ai về, những sân ga có người đi mà không có ai chờ… Tôi nhớ tới cả những mảnh hồn đồng điệu chỉ cách nhau có một vuông sân, một bờ rào, một con hẻm nhỏ mà đôi bên vẫn một đời đơn chiếc. Lẽ ra họ đã thấy được nhau, có được nhau, nhưng một chút duyênnhỏ xíu cũng không có nổi. Thế là xa, thế là mất. Chút duyên đó là gì? Lời đáp cho câu hỏi đó cũng là một công án tử sinh chứ chẳng chơi.
Trăng không có người ngắm, nói cách nào đó thì vẫn cứ là trăng. Nhưng toi do chút bệnh nghề nghiệp nên cứ cho rằng nếu không có người biết tới thì trăng chẳng là trăng nữa. Theo đó mà nói, lúc này ‘trăng đã thôi là nguyệt’. Theo tôi hiểu, lục trần chỉ là lục trần khi có lục căn, lục thức. Chữ tình là nợ hay duyên cũng còn tùy ở tim người có nó. Chánh pháp chỉ hiển hiện ở lòng người cầu pháp. Những góc rừng khe núi chỉ là đạo tràng với kẻ thanh tu khổ hạnh. Với người phố chợ thì núi rừng chỉ là miền ma thiêng nước độc mà thôi. Trời đất này có ra làm sao thì cũng còn tùy ở lòng người. ‘Như đêm thiếu phụ bên lầu không trăng’. Tôi lại nhớ câu hát đó bằng thứ ký ức mơ hồ với một suy diễn thật lạ. Có biết bao khu vườn đầy trăng không người ngắm, có biết bao người như tôi đêm nay muốn ngắm mà chẳng có trăng. Đời sống thường khi là những lỡ làng kiểu đó. Có biết bao người như nàng thiếu phụ kia, gì cũng có, mà chỉ còn thiếu một chút – cái đó tôi gọi là duyên…Duyên tình, duyên phận.
Trăng vẫn ở đó thôi, như một người tình thủy chung, cứ đúng hẹn lại về. Và từ muôn thuở, trăng chưa bao giờ là của riêng ai, chỉ hiềm mây che, nên có những nơi chốn đâu đó trên đời bỗng thành ra góc khuất, góc tối… cho thi sĩ không có cái để làm thơ, cho thiền sư không có lối để thiền hành, cho những đôi tình nhân không còn chỗ hẹn.
Trăng ở phương trời này, và chánh pháp giữa cõi trầm luân, vẫn muôn đời chờ đợi những người có mắt muốn nhìn, có lòng để cảm, có tim để nhận. Tim ai mù lòa, trăng cũng chết theo, và chánh pháp cũng thành có như không…
“Này các tỳ kheo, đây là những gốc cây, nhà vắng, hãy tinh tấn thiền định chớ có để mình phải hối tiếc về sau”. Tôi nhớ mang máng câu kinh đó đã xuất hiện rất nhiều lần trong khắp Kinh Tạng Pāḷi. Tu hành bê bối mà cứ trích dẫn kinh điển thấy cũng ngại, nhưng viết tới đây thì rõ ràng tôi đang ở vào hoàn cảnh “người về bỗng nhớ”. Suốt mấy mươi năm trời hoằng pháp độ sinh, đức Phật đã biết bao lần mở ra những phương trời lồng lộng cho các đệ tử. Với người muốn chết, Ngài mở ra những sinh lộ. Với những cánh chim, Ngài trỏ tay về những đường bay. Trăng Vesāli, trăng Gosiñga. Ở bất cứ nơi nào có Phật về thì ở đó luôn có những mùa trăng đẹp. Ngài nhìn ngắm thế giới theo cách của người đã ra đi rồi nhìn lại, đã lên trên rồi nhìn xuống. Từ những góc độ đó, vầng trăng sinh tử của nhân gian bỗng thật lạ như chưa từng có. Trăng ở Ngài không chỉ là một tinh cầu, mà còn là một gợi ý lên đường ra khỏi quỹ đạo của nhật nguyệt. Trăng kiểu đó cũng đã ‘thôi là nguyệt’. Thôi là nguyệt chỉ vì nó chính là cái gì đó cao rộng hơn nhiều. Với những người chưa được như Phật, đôi khi trăng cũng thôi là nguyệt, nhưng đó là vì những con mắt mù lòa, những trái tim không còn khả năng cảm nhận, những lòng người đã thôi phơi mở…
Tôi miên man đến gần hai giờ sáng. Và sau cùng rồi trăng cũng đã sáng. Khu rừng trên ngọn đồi cao sau nhà thấm đẫm ánh trăng. Tôi mở cửa bước ra sân thượng và vươn vai thở mạnh. Mát lạnh, thông suốt. Trăng bây giờ đã là nguyệt rồi đó. Lại cũng từ cõi vô thức xa xôi, tôi nghe mơ hồ bên tai mình bài Nguyệt Ca thiệt ngộ:

“Từ trăng thôi là nguyệt
Hôm nao chợt có lời thưa
rằng em thôi là nguyệt
tôi như đứa bé dại khờ
vườn năm xưa em đã đến
nay trăng quá vô vi
giọt sương khuya rụng xuống lá
như chân ai lần về
từ trăng thôi là nguyệt
mỏi mê đá thôi lăn…”


Toại Khanh