Phiên tòa xét xử một vụ ăn trộm bánh mì ở New York năm 1935

Đây là một câu chuyện xảy ra giữa thời kỳ Đại suy thoái ở Mỹ (kéo dài từ năm 1929 tới nửa sau thập niên 30) tại một nơi nghèo nhất trong thành phố New York. Người ta xét xử một phụ nữ ăn trộm bánh mì vì đói.

Bức ảnh nổi tiếng thời Đại suy thoái ở Mỹ có tên “người mẹ nhập cư” của Dorothea Lange chụp năm 1936

Một buổi tối lạnh lẽo tháng 1/1935, phiên tòa ban đêm đang được tiến hành tại một phường khó khăn nhất thuộc thành phố New York.
Một phụ nữ già và rách rưới được đưa đến, bà bị buộc tội ăn trộm một ổ bánh mì. Khuôn mặt bà u sầu, ẩn trong vẻ u sầu đó là một sự xấu hổ.
Quan tòa hỏi: “Bị cáo, có đúng là bà đã ăn trộm bánh mì không?”
Người phụ nữ cúi đầu và lúng túng trả lời: “Đúng vậy! Thưa quan tòa, tôi thực sự đã ăn trộm bánh mì!”
Quan tòa lại hỏi: “Động cơ ăn trộm bánh mì của bà là gì? Có phải vì đói khát không?”
“Đúng ạ!” Người phụ nữ ngẩng đầu lên, đôi mắt nhìn vị thẩm phán và nói: “Đúng là tôi đói. Con rể đã bỏ rơi gia đình, con gái tôi thì bị bệnh còn 2 đứa cháu nhỏ đang chết đói. Chúng đã mấy ngày hôm nay không được ăn rồi. Tôi không thể trơ mắt nhìn chúng chết đói được, chúng vẫn còn quá nhỏ!”
Nghe người phụ nữ nói xong, mọi người xung quanh bắt đầu lầm rầm những tiếng bàn tán.
Tuy nhiên, người chủ cửa hàng nơi bị trộm bánh mì thì không đồng ý tha thứ. “Đây là một vùng kém an ninh, thưa Ngài,” ông nói. “Bà ấy phải bị trừng phạt để làm gương cho những người khác.”
Vị thẩm phán thở dài, nhìn về phía người phụ nữ và nói: “Bị cáo, tôi phải làm việc theo lẽ công bằng, chấp hành theo pháp luật. Bà có hai lựa chọn: nộp phạt 10 đô la hoặc chấp nhận bị giam 10 ngày.”
Thị trưởng của thành phố New York khi đó – ông Fiorello LaGuardia cũng có mặt và ông chính là vị thẩm phán trong buổi tối hôm đó. Khi đọc tuyên án trên, ông đồng thời cũng đưa tay vào túi, lấy ra một tờ tiền và thả vào chiếc mũ của mình. Ông nói lớn, “Đây là 10 đô la mà tôi sẽ trả cho án phạt này. Ngoài ra tôi phạt mỗi người trong phòng xét xử này 50 cent, đó là số tiền phạt cho sự thờ ơ của chúng ta khi ở cùng khu phố mà lại để cho một người phụ nữ phải đi ăn trộm bánh mì về nuôi cháu. Ông Baliff, hãy đi thu tiền và đưa tặng cho bị cáo.”
Ngày hôm sau, tờ báo thành phố New York đưa tin đã có 47,5 đô la được gửi đến cho người phụ nữ khốn khó kia. 50 cent trong đó là do người chủ cửa hàng tạp hóa đóng góp, ngoài ra còn có khoảng vài chục bị cáo khác đang chờ xét xử, và các cảnh sát có mặt khi đó, họ đều vinh hạnh được đóng góp 50 cent và đứng dậy vỗ tay nhiệt liệt.

Ngẫm

Về lý thuyết, một phụ nữ ăn trộm bánh mì bị phạt tiền đâu có quan hệ gì đến người khác? Vị Thị trưởng trả lời một cách minh bạch – đó là trả tiền cho sự lạnh lùng của chúng ta.
Ông nói: Giữa con người với con người không phải là không có mối quan hệ, con người đến thế gian này, với tư cách là một phần tử trong xã hội, là đã có khế ước (hợp đồng), tương tự như trong quan hệ lợi ích vật chất là có khế ước pháp lý, về giao lưu chia sẻ trong cuộc sống cũng có khế ước tinh thần.
“Lương thiện” không phải chỉ là một loại phẩm chất đối lập với sự lạnh lùng, gian trá, tàn nhẫn và tư lợi, mà còn là một loại khế ước về tinh thần.
“Lương thiện (lòng tốt) là một loại ngôn ngữ phổ quát của thế giới, nó có thể khiến cho người mù cảm nhận được và người điếc nghe thấy được.” – Mark Twain
Trong cuộc đời, ai cũng có thể gặp phải cảnh nguy nan khốn khó, ai cũng có thể trở thành kẻ yếu, nếu như chúng ta không giúp đỡ người khác trong lúc nguy cấp, ai có thể đảm bảo rằng mình sẽ không phải “nuốt trái đắng một mình?”
Lòng người chỉ có hướng thiện mới có thể được ánh mặt trời chiếu rọi và “khế ước lương thiện” mới có thể tồn tại phổ biến trên thế giới này. Người hiểu được rằng phải quý trọng loại khế ước này chính là người cao quý. Người hiểu được rằng phải trả tiền cho sự thờ ơ là người sáng suốt. Xã hội đương thời quá lạnh lùng, nếu chúng ta không nhận thức ra và thay đổi, có lẽ chúng ta sẽ vì sự ích kỷ của mình mà phải trả giá thật nhiều!

Phong Trần (T/H)