Tại chợ Đồng Xuân, Bắc Qua (Hà Nội) có một số kiốt chuyên buôn đũa, tăm tre các loại với số lượng lớn, nhưng chủ yếu là các mặt hàng bình dân giá rẻ, không nguồn gốc, mập mờ về chất lượng.Chỉ đứng một lúc tại một kiốt bán đũa có lượng người mua đông nhất tại chợ Bắc Qua, hầu như ai cũng phải khó thở, tức ngực trước mùi ngai ngái, hăng hắc từ những bao tải đũa bốc lên. Đũa bán ở đây có đủ các loại, từ loại bình dân giá rẻ đến các loại cao cấp.
Trong vai một tiểu thương mua buôn đũa dùng một lần để giao lẻ cho các quán cơm, phở, bà chủ cửa hàng nhanh nhảu đưa mẫu ra giới thiệu: Đũa cho hàng cơm, phở chỉ nên lấy loại sử dụng một lần, giá rẻ bèo bảo đảm được lãi nhiều, loại này bán rất dễ. Theo bà chủ tư vấn, đũa dùng một lần có hai loại: Loại đủ khoảng 95 - 100 đôi giá 13.000đ/bó, đám cưới chuyên sử dụng đũa đủ; loại thiếu 30 - 40 đôi giá 8.000đ/bó, hàng cơm, phở, quán ăn, nhà hàng thường dùng. Tất cả đều dễ bảo quản, chỉ cần tránh nơi ẩm ướt có thể để bao lâu cũng được, không lo bị mốc đen.
Khi hỏi về nguồn gốc, chất lượng của loại đũa dùng một lần thì bà chủ nói qua loa: Cứ yên tâm, hàng nhà chị đặt ở xưởng quen, làm ăn lâu năm nên em hoàn toàn yên tâm.
Tại một số kiốt khác, đũa dùng một lần giá bèo này bán rất phổ biến và cũng rất đông người mua. Theo tiết lộ của một người chuyên khuân vác hàng tại chợ này, chưa tới 100đ/đôi đũa thì chỉ là hàng Trung Quốc nhập lậu về, nguồn gốc không rõ ràng, chất lượng thì đố ai biết thế nào, nhưng do lãi lớn nên dân buôn cứ quảng cáo là hàng đảm bảo chất lượng, hàng lấy tại những xưởng uy tín. Còn người ăn do thói quen xuề xòa, thấy được để trong túi nylon nên mặc định là sạch, không quan tâm tới nguồn gốc, vô tư dùng.
Theo kinh nghiệm của những người trong nghề, quy trình làm đũa phải qua nhiều công đoạn vất vả. Bắt đầu là chọn mua tre đốt dài, bóng, chẻ ra ngâm với nước muối rồi đem sấy khô mới vót ra thành phẩm.
Sử dụng các chất độc hại để tẩy trắng, chống nấm mốc đũa.
Tìm đến xưởng làm tăm, đũa lâu năm của gia đình ông Sách (Tân Châu, Khoái Châu - Hưng Yên) mới hay nghề làm đũa vất vả mà lãi lờ chẳng là bao, trong khi hàng nhập lậu thì ngập thị trường. Ông Sách cho biết, để sống được, xưởng của ông cũng làm đũa dùng một lần, bán chạy hàng nhất là vào mùa cưới. Khi người ta mua nhiều làm không kịp, phải nhờ người nhà mua trên Lạng Sơn gửi về, cũng không rõ là hàng của người vùng đó làm hay lấy từ Trung Quốc về nhưng giá rẻ bèo, lãi hơn nhiều so với mình tự sản xuất.
Đũa dùng một lần được sử dụng phổ biến.
“Trước đây làm sạch và trắng đũa thì ngâm với nước muối, nhưng giờ có nhiều loại hóa chất tẩy rửa làm trắng, chống thối cho hiệu quả cao, tiết kiệm thời gian, nếu làm đúng quy trình truyền thống thì không thể nào bám nghề mãi được” - ông Sách tâm sự. “Tuy nhiên khi nhận làm đũa cho người thân, người quen, bà con trong xã thì làm một đợt riêng và làm cẩn thận không dùng các chất tẩy, chứ không làm theo kiểu đổ buôn” - ông Sách cho biết thêm.
Gần đây, các thông tin đũa sản xuất từ Trung Quốc và các cơ sở sản xuất của VN đều sử dụng các chất độc hại để tẩy trắng, chống nấm mốc, nhưng trên thực tế người tiêu dùng vẫn không quan tâm nhiều. Đây là điều rất đáng lo ngại.
Theo PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh - Viện Công nghệ sinh học và Công nghệ thực phẩm (ĐH Bách khoa Hà Nội), trước đây đã từng có xét nghiệm cho thấy trong đũa dùng một lần có hàm lượng SO2. Đây là chất khử rất mạnh, diệt nấm mốc rất tốt. Sau khi xông, khí SO2 tồn dư trên đũa dưới dạng hòa tan. Lưu huỳnh tồn dư trong những sản phẩm đũa, tăm tre. Việc sử dụng tăm đũa mốc cũng rất độc hại. Nấm mốc dễ sinh ra chất aflatoxin là một độc tố, bền vững với nhiệt độ cao, khó bị phá hủy hoàn toàn. Chất này là một trong những nguyên nhân gây bệnh ung thư.
Theo PGS Nguyễn Duy Thịnh, nhận diện đũa dùng một lần sấy nhiều lưu huỳnh rất dễ bởi mùi rất đặc trưng. Khi bóc lớp nylon đi sẽ ngửi thấy mùi hăng hắc rất khó chịu thì nên bỏ không dùng. Nếu sử dụng đũa dùng một lần, mọi người nên chọn loại đũa màu trắng ngà, không đốm đen, bao bì bảo quản không rách thủng và nên mua đũa một tuần trước khi dùng.
Tìm đến xưởng làm tăm, đũa lâu năm của gia đình ông Sách (Tân Châu, Khoái Châu - Hưng Yên) mới hay nghề làm đũa vất vả mà lãi lờ chẳng là bao, trong khi hàng nhập lậu thì ngập thị trường. Ông Sách cho biết, để sống được, xưởng của ông cũng làm đũa dùng một lần, bán chạy hàng nhất là vào mùa cưới. Khi người ta mua nhiều làm không kịp, phải nhờ người nhà mua trên Lạng Sơn gửi về, cũng không rõ là hàng của người vùng đó làm hay lấy từ Trung Quốc về nhưng giá rẻ bèo, lãi hơn nhiều so với mình tự sản xuất.
Đũa dùng một lần được sử dụng phổ biến.
“Trước đây làm sạch và trắng đũa thì ngâm với nước muối, nhưng giờ có nhiều loại hóa chất tẩy rửa làm trắng, chống thối cho hiệu quả cao, tiết kiệm thời gian, nếu làm đúng quy trình truyền thống thì không thể nào bám nghề mãi được” - ông Sách tâm sự. “Tuy nhiên khi nhận làm đũa cho người thân, người quen, bà con trong xã thì làm một đợt riêng và làm cẩn thận không dùng các chất tẩy, chứ không làm theo kiểu đổ buôn” - ông Sách cho biết thêm.
Gần đây, các thông tin đũa sản xuất từ Trung Quốc và các cơ sở sản xuất của VN đều sử dụng các chất độc hại để tẩy trắng, chống nấm mốc, nhưng trên thực tế người tiêu dùng vẫn không quan tâm nhiều. Đây là điều rất đáng lo ngại.
Theo PGS-TS Nguyễn Duy Thịnh - Viện Công nghệ sinh học và Công nghệ thực phẩm (ĐH Bách khoa Hà Nội), trước đây đã từng có xét nghiệm cho thấy trong đũa dùng một lần có hàm lượng SO2. Đây là chất khử rất mạnh, diệt nấm mốc rất tốt. Sau khi xông, khí SO2 tồn dư trên đũa dưới dạng hòa tan. Lưu huỳnh tồn dư trong những sản phẩm đũa, tăm tre. Việc sử dụng tăm đũa mốc cũng rất độc hại. Nấm mốc dễ sinh ra chất aflatoxin là một độc tố, bền vững với nhiệt độ cao, khó bị phá hủy hoàn toàn. Chất này là một trong những nguyên nhân gây bệnh ung thư.
Theo PGS Nguyễn Duy Thịnh, nhận diện đũa dùng một lần sấy nhiều lưu huỳnh rất dễ bởi mùi rất đặc trưng. Khi bóc lớp nylon đi sẽ ngửi thấy mùi hăng hắc rất khó chịu thì nên bỏ không dùng. Nếu sử dụng đũa dùng một lần, mọi người nên chọn loại đũa màu trắng ngà, không đốm đen, bao bì bảo quản không rách thủng và nên mua đũa một tuần trước khi dùng.