Quy hoạch Khu Trung tâm Tài chính Công nghệ Cao Silicon Valley, California (Mỹ)
Phóng viên (P/V): Theo ông, thế nào là một đô thị thông minh?
TSKH.KTS Ngô Viết Nam Sơn: Từ hiện trạng, mục đích và yêu cầu phát triển đặc thù của nhiều địa phương khác nhau trên thế giới, mà cách hiểu về đô thị thông minh cũng khác nhau tương ứng. Do đó, việc đầu tiên là chúng ta cần làm rõ ý nghĩa đô thị thông minh mà chúng ta cần hướng tới.
Dựa trên các giá trị tổng thể của đô thị thông minh theo kinh nghiệm thế giới, và các định hướng phát triển đô thị phù hợp với Việt Nam, chúng ta có thể định nghĩa như sau: “Đô thị Thông minh là đô thị sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (viết tắt là ICT – Information Communication Technology ) và mạng lưới thiết bị kết nối qua Internet (viết tắt là IoT – Internet of Things) để làm nền tảng xây dựng đô thị đáng sống, với quy hoạch bền vững, quản lý đô thị hiệu quả và minh bạch, và với tính cạnh tranh đô thị cao về mọi mặt.”
Việc phát triển đô thị thông minh đang ngày càng được quan tâm tại nhiều đô thị trên thế giới. Trong đó, nổi bật hiện nay có các chương trình phát triển đô thị thông minh tại Châu Mỹ (Chicago, New York, Los Angeles Vancouver), Châu Âu (London, Vienna, Barcelona, Amsterdam), Châu Á (Singapore, Bangalore, Yokohama, Fujisawa), và Châu Úc (Parramatta, Sydney).
Phóng viên (P/V): Vậy ông đánh giá thế nào về “phong trào” xây dựng đô thị thông minh ở Việt Nam hiện nay?
TSKH.KTS Ngô Viết Nam Sơn: Tại Việt Nam, chính quyền các đô thị thuộc ba Vùng đô thị lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TP HCM, Bình Dương đã xúc tiến các chương trình nghiên cứu lộ trình phát triển đô thị thông minh của. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc đổi mới hạ tầng và cơ cấu quản lý theo tư duy đô thị thông minh. Tuy nhiên, vẫn có nhiều khó khăn tồn tại, khi chúng ta chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực còn quá mới này, mặt khác, Việt Nam cũng chưa có nền công nghiệp kỹ thuật số và công nghệ thông tin phát triển cao – Do đó sẽ còn chủ yếu còn phải lệ thuộc vào nguồn cung cấp tư vấn, sản phẩm, và thiết bị từ nước ngoài.
Bên cạnh những cơ hội lớn mở ra từ việc phát triển đô thị thông minh, có thể giúp đất nước phát trỉển nhanh hơn, hội nhập quốc tế dễ dàng hơn, theo hướng phù hợp với kỷ nguyên thông tin và toàn cầu hóa, cũng có nhiều nguy cơ tiềm ẩn từ việc các địa phương lập kế hoạch phát triển đô thị thông minh một cách tự phát, thiếu phối hợp với nhau một cách hiệu quả, hoặc hiểu sai rằng chỉ cần được trang bị hệ thống thông minh là đo thị trở thành “thông minh”. Ngoài ra, nếu cơ cấu tổ chức mới và các công nghệ được chọn của các đô thị không tương thích với nhau, thì sẽ gây tốn kém và khó khăn trong việc kết nối mạng quốc gia giữa các đô thị trong tương lai.
Do đó, vấn đề quan trọng hàng đầu hiện nay, là chúng ta cần lập một chiến lược quốc gia về xây dựng và phát triển đô thị thông minh giúp các đô thị thông minh tương lai của đất nước có thể phát triển khả quan, hài hòa, hợp tác tốt với nhau ngay từ giai đoạn đầu phát triển, hướng đến những mục tiêu giá trị thống nhất, và đến việc cùng nhau đem lại hiệu quả cộng hưởng về mọi mặt trong suốt quá trình phát triển đô thị và phát triển quốc gia.
Khu Trung tâm Đô thị Thông minh Fujisawa (Nhật)
Phóng viên (P/V): Theo ông, những vấn đề nào là quan trọng hàng đầu cho việc lập một chiến lược quốc gia về xây dựng và phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam?
TSKH.KTS Ngô Viết Nam Sơn: Việc soạn thảo một chiến lược quốc gia và lập kế hoạch xây dựng và phát triển đô thị thông minh là một vấn đề lớn, cần có sự tham gia của chính quyền, cơ quan chức năng, các chuyên gia, trong quá trình nghiên cứu và phân tích hiện trạng, và tiềm năng xây dựng phát triển đô thị thông minh.
Trước mắt, có tám định hướng chiến lược quan trọng mà chúng ta cần phải đặc biệt lưu tâm trong quá trình xây dựng quốc gia về xây dựng và phát triển đô thị thông minh: (1) Ưu tiên tập trung cho các lãnh vực đem lại giá trị Hiệu quả Kinh tế; (2) Tạo dựng cơ cấu quản lý thông minh trên nền tảng Hợp tác Nhóm; (3) Cải tổ Tư duy và Hệ thống Quản lý phù hợp với việc áp dụng công nghệ thông minh; (4) Tối ưu hóa hiệu quả ứng dụng công nghệ Thông minh thông qua Kết nối Thông tin đa chiều; (5) Giải quyết các vấn đề trọng điểm của Đô thị bằng Tư duy Đa ngành và Đa nguyên, ứng dụng công nghệ thông minh; (6) Lập kế hoạch phối hợp và giải pháp xử lý tình huống cho suốt quá trình Phát triển đô thị Thông minh; (7) Nâng cao giá trị Bản sắc Đô thị Thông minh và xây dựng các cộng đồng sống và làm việc đa dạng với nhiều cấp độ ứng dụng công nghệ thông minh; (8) Học hỏi một cách chọn lọc các kinh nghiệm quốc tế về phát triển đô thị thông minh.
Nội dung cụ thể như sau:
Phóng viên (P/V): Theo ông, thế nào là một đô thị thông minh?
TSKH.KTS Ngô Viết Nam Sơn: Từ hiện trạng, mục đích và yêu cầu phát triển đặc thù của nhiều địa phương khác nhau trên thế giới, mà cách hiểu về đô thị thông minh cũng khác nhau tương ứng. Do đó, việc đầu tiên là chúng ta cần làm rõ ý nghĩa đô thị thông minh mà chúng ta cần hướng tới.
Dựa trên các giá trị tổng thể của đô thị thông minh theo kinh nghiệm thế giới, và các định hướng phát triển đô thị phù hợp với Việt Nam, chúng ta có thể định nghĩa như sau: “Đô thị Thông minh là đô thị sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông (viết tắt là ICT – Information Communication Technology ) và mạng lưới thiết bị kết nối qua Internet (viết tắt là IoT – Internet of Things) để làm nền tảng xây dựng đô thị đáng sống, với quy hoạch bền vững, quản lý đô thị hiệu quả và minh bạch, và với tính cạnh tranh đô thị cao về mọi mặt.”
Việc phát triển đô thị thông minh đang ngày càng được quan tâm tại nhiều đô thị trên thế giới. Trong đó, nổi bật hiện nay có các chương trình phát triển đô thị thông minh tại Châu Mỹ (Chicago, New York, Los Angeles Vancouver), Châu Âu (London, Vienna, Barcelona, Amsterdam), Châu Á (Singapore, Bangalore, Yokohama, Fujisawa), và Châu Úc (Parramatta, Sydney).
Phóng viên (P/V): Vậy ông đánh giá thế nào về “phong trào” xây dựng đô thị thông minh ở Việt Nam hiện nay?
TSKH.KTS Ngô Viết Nam Sơn: Tại Việt Nam, chính quyền các đô thị thuộc ba Vùng đô thị lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, TP HCM, Bình Dương đã xúc tiến các chương trình nghiên cứu lộ trình phát triển đô thị thông minh của. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc đổi mới hạ tầng và cơ cấu quản lý theo tư duy đô thị thông minh. Tuy nhiên, vẫn có nhiều khó khăn tồn tại, khi chúng ta chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực còn quá mới này, mặt khác, Việt Nam cũng chưa có nền công nghiệp kỹ thuật số và công nghệ thông tin phát triển cao – Do đó sẽ còn chủ yếu còn phải lệ thuộc vào nguồn cung cấp tư vấn, sản phẩm, và thiết bị từ nước ngoài.
Bên cạnh những cơ hội lớn mở ra từ việc phát triển đô thị thông minh, có thể giúp đất nước phát trỉển nhanh hơn, hội nhập quốc tế dễ dàng hơn, theo hướng phù hợp với kỷ nguyên thông tin và toàn cầu hóa, cũng có nhiều nguy cơ tiềm ẩn từ việc các địa phương lập kế hoạch phát triển đô thị thông minh một cách tự phát, thiếu phối hợp với nhau một cách hiệu quả, hoặc hiểu sai rằng chỉ cần được trang bị hệ thống thông minh là đo thị trở thành “thông minh”. Ngoài ra, nếu cơ cấu tổ chức mới và các công nghệ được chọn của các đô thị không tương thích với nhau, thì sẽ gây tốn kém và khó khăn trong việc kết nối mạng quốc gia giữa các đô thị trong tương lai.
Do đó, vấn đề quan trọng hàng đầu hiện nay, là chúng ta cần lập một chiến lược quốc gia về xây dựng và phát triển đô thị thông minh giúp các đô thị thông minh tương lai của đất nước có thể phát triển khả quan, hài hòa, hợp tác tốt với nhau ngay từ giai đoạn đầu phát triển, hướng đến những mục tiêu giá trị thống nhất, và đến việc cùng nhau đem lại hiệu quả cộng hưởng về mọi mặt trong suốt quá trình phát triển đô thị và phát triển quốc gia.
Khu Trung tâm Đô thị Thông minh Fujisawa (Nhật)Phóng viên (P/V): Theo ông, những vấn đề nào là quan trọng hàng đầu cho việc lập một chiến lược quốc gia về xây dựng và phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam?
TSKH.KTS Ngô Viết Nam Sơn: Việc soạn thảo một chiến lược quốc gia và lập kế hoạch xây dựng và phát triển đô thị thông minh là một vấn đề lớn, cần có sự tham gia của chính quyền, cơ quan chức năng, các chuyên gia, trong quá trình nghiên cứu và phân tích hiện trạng, và tiềm năng xây dựng phát triển đô thị thông minh.
Trước mắt, có tám định hướng chiến lược quan trọng mà chúng ta cần phải đặc biệt lưu tâm trong quá trình xây dựng quốc gia về xây dựng và phát triển đô thị thông minh: (1) Ưu tiên tập trung cho các lãnh vực đem lại giá trị Hiệu quả Kinh tế; (2) Tạo dựng cơ cấu quản lý thông minh trên nền tảng Hợp tác Nhóm; (3) Cải tổ Tư duy và Hệ thống Quản lý phù hợp với việc áp dụng công nghệ thông minh; (4) Tối ưu hóa hiệu quả ứng dụng công nghệ Thông minh thông qua Kết nối Thông tin đa chiều; (5) Giải quyết các vấn đề trọng điểm của Đô thị bằng Tư duy Đa ngành và Đa nguyên, ứng dụng công nghệ thông minh; (6) Lập kế hoạch phối hợp và giải pháp xử lý tình huống cho suốt quá trình Phát triển đô thị Thông minh; (7) Nâng cao giá trị Bản sắc Đô thị Thông minh và xây dựng các cộng đồng sống và làm việc đa dạng với nhiều cấp độ ứng dụng công nghệ thông minh; (8) Học hỏi một cách chọn lọc các kinh nghiệm quốc tế về phát triển đô thị thông minh.
Nội dung cụ thể như sau:
Hiệu quả Kinh tế
Trước hết là phải ưu tiên tập trung cho các lãnh vực đem lại hiệu quả kinh tế. Do công nghệ thông tin ngày nay phát triển rất nhanh, và kinh phí cho những giải pháp công nghệ tiên phong ứng dụng trong quản lý đô thị thường rất tốn kém, trên thế giới hiễn vẫn chưa có những đô thị thông minh toàn diện, mà chỉ có những đô thị thông minh theo hướng tập trung vào một số lượng chọn lọc nhất định trong các lãnh vực như: chính quyền điện tử, quản lý đô thị, giao thông vận tải, hạ tầng, môi trường, tiết kiệm năng lượng, y tế và sức khỏe, an ninh trật tự, giáo dục, viễn thông,…
Ở Việt Nam, các đô thị sẽ có những nhu cầu ưu tiên tập trung cho một số lĩnh vực nhất định. Tại các đô thị đặc biệt lớn, như Hà Nội và TP HCM, việc ứng dụng các giải pháp công nghệ thông minh có thể đem lại hiệu quả kinh tế cao cho các yêu cầu bức thiết nhất như quản lý hạ tầng và giao thông, quản lý ngập lụt và môi trường, quản lý hành chính và chính quyền điện tử.
Với đà tiến của khoa học, công nghệ thông tin thường có vòng đời sử dụng ngắn, và giá thành ngày càng rẻ hơn. Do đó, trước khi quyết định mua và ứng dụng các công nghệ đắt tiền, cần đánh giá mức độ hiệu quả kinh tế ngắn và dài hạn trước khi quyết định chọn các giải pháp công nghệ.
Hiện nay có rất nhiều công ty và tập đoàn công nghệ trong và ngoài nước muốn bán sản phẩm công nghệ giúp xây dựng đô thị thông minh, như IBM, Cisco, Microsoft, VNPT, FPT, … Chính quyền cần sáng suốt chọn các công nghệ đã được thực hiện thành công với hiệu quả kinh tế cao so với vốn đầu tư, và tránh chọn các công nghệ mới và tốn kém nhưng chỉ còn đang được thử nghiệm.
Hợp tác nhóm
Việc tạo dựng cơ cấu quản lý thông minh trên nền tảng Hợp tác Nhóm cũng rất quan trọng. Đô thị thông minh hoạt động do con người và vì con người. Con người là chủ thể, công nghệ chỉ đóng vai trò hỗ trợ việc quản lý đô thị sao cho hiệu quả.
Các hoạt động quản lý và sử dụng công nghệ thông minh cần đặt trên nền tảng hợp tác nhóm, bao gồm việc đào tạo cán bộ quản lý biết phối hợp thông qua công nghệ thông minh, bồi dưỡng cư dân biết hợp tác và sử dụng các ứng dụng thông minh. Việc hợp tác giữa các nhóm quản lý đô thị theo chuyên đề và các nhóm người sử dụng là hoạt động trung tâm và quan trọng nhất trong việc đem lại hiệu suất ứng dụng công nghệ cao và hiệu quả.
Cải tổ tư duy và hệ thống quản lý
Việc tích hợp công nghệ thông minh sẽ không hiệu quả nếu không thực hiện song hành với việc cải tổ hệ thống, đổi mới tư duy quản lý đô thị theo khoa học. Việc tạo lập nền tảng pháp lý cho Chính sách và Tổ chức Quản lý Đô thị thông minh cũng rất quan trọng. Cho đến hiện nay, Quyết định số 1819/QĐ-TTg ngày 26/10/2015 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình quốc gia về ứng dụng CNTT trong hoạt động của cơ quan nhà nước giai đoạn 2016-2020, là văn bản pháp luật duy nhất nói về xây dựng thành phố thông minh trong nước.
Chính phú cần nhanh chóng lập một chiến lược quốc gia về phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam, và các nghị định, quyết định, thông tư hướng dẫn kèm theo, không chỉ về mặt công nghệ, mà cả về mặt đổi mới tư duy quản lý và cải tổ cơ cấu tổ chức hành chính đô thị phù hợp với xu hướng đô thị thông minh kết nối mạng, để hướng dẫn cho các đô thị trong nước có thể lập kế hoạch phát triển đô thị thông mình, vừa phù hợp với nhu cầu của địa phương, vừa hướng đến việc kết nối liên thông với nhau trong tương lai theo môt chiến lược quốc gia thống nhất.
Kết nối thông tin đa chiều
Chất lượng thông tin và kết nối thông tin đa chiều giúp tối ưu hóa hiệu quả ứng dụng công nghệ thông minh cho việc quản lý đô thị, đặc biệt là quản lý giao thông và chính quyền điện tử.
Để làm được điều này, các sở và ban ngành cần thường xuyên cập nhật thông tin lên mạng cơ sở dữ liệu dùng chung, ví dụ mạng GIS và mạng thông tin hành chính đô thị, theo một tiêu chuẩn thống nhất với một độ chính xác cao. Khi đảm bảo được chất lượng thông tin đầu vào, thì các cơ quan quản lý có thể đưa ra giải pháp đầu ra thực sự thông minh và có chất lượng.
Trong quản lý giao thông, việc tích hợp thông tin camera về tình trạng giao thông đô thị và giao thông công cộng, với việc hiển thị lên mạng internet và mạng điện thoại di động, sẽ giúp cho việc điều hành giao thông hiệu quả, và giúp người dân được cảnh báo sớm để cùng tham gia, tránh những tuyến đường đang bị ách tắc, và chọn giải pháp giao thông phù hợp.
Tư duy Đa ngành và Đa chiều
Nhiều vấn đề trọng điểm của đô thị có thể được xử lý rất hiệu quả thông qua phối hợp đa ngành đa chiều, trong ứng dụng công nghệ thông minh. Ví dụ, công nghệ thông minh có thể phối hợp thông tin khí tượng và giao thông, giúp cảnh báo phối hợp các thời điểm và khu vực có khả năng mưa bão gây ngập lụt, và/hoặc có khả năng kẹt xe ở các tuyến đường, kèm theo các hướng dẫn cần thiết để người dân có thể chuẩn bị ứng phó phù hợp với nhu cầu và tình huống.
Với tình trạng các sở và ban ngành tại các đô thị Việt Nam thường hoạt động khá độc lập, ít liên kết với nhau, việc áp dụng công nghệ mới chỉ hiệu quả khi việc đổi mới tư duy theo hướng đa ngành đi trước một bước, bao gồm công tác bồi dưỡng cho các cán bộ quản lý, và công tác đào tạo trong đại học và trường chuyên nghiệp.
Để phục vụ cho yêu cầu cần thường xuyên đào tạo nhân lực, nâng cấp hệ thống, và phục vụ cho việc phát triển công nghệ thông tin quốc gia trong tương lai, cần khuyến khích xây dựng và phát triển các Tập đoàn Công nghệ, cũng như các khu Đô thị công nghệ, các khu nghiên cứu và phát triển R&D, và các Khu Đô thị Đại học tại các vùng đô thị lớn, như Vùng Đô thị Thủ đô Hà Nội, Vùng Đô thị miền Trung, Vùng Đô thị TP HCM, và Vùng Đồng bằng Sông Cửu Long.
Kế hoạch phối hợp đa ngành
Việc phát triển đô thị thông minh là một quá trình dài và có thể có nhiều tình huống phát sinh chưa có tiền lệ, do đó, các địa phương cần được hướng dẫn trong việc lập kế hoạch phối hợp và dự trù các giải pháp xử lý tình huống cho suốt quá trình phát triển đô thị thông minh.
Trước hết, cần trao trách nhiệm và quyền hạn cho ban chỉ đạo và điều hành phát triển đô thị thông minh, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của UBND và Thành Ủy, và sự tham gia của lãnh đạo các sở và ban ngành. Trong quá trình phát triển, tùy theo nhu cầu phát triển các lãnh vực trọng điểm trong từng giai đoạn, mà có thể lập ra các tiểu ban chuyên trách với sự tham gia của các sở ngành có liên quan, ví dụ về quản lý giao thông, bảo vệ môi trường, và quản lý hành chính điện tử…
Trong tương lai xa hơn, cần xây dựng chiến lược chuẩn bị cho việc phát triển mạng đô thị thông minh trên toàn quốc kết nối tốt với nhau, và với các Vùng đô thị, quốc gia và quốc tế. Cần chuẩn bị nhiều giải pháp tình huống, sao cho nếu có xảy ra tình huống sự cố kỹ thuật hoặc tấn công mạng thông tin, hoạt động đô thị vẫn có thể vận hành bình thường theo phương án dự phòng, khi cần thiết cũng có thể sử dụng các giải pháp “không thông minh”, tức là không cần dựa vào thông tin mạng.
Bản sắc đô thị thông minh
Với trọng tâm của Đô thị Thông minh là con người, sau đó mới đến quản lý và công nghệ, việc áp dụng công nghệ thông minh cần giúp tang giá trị sinh hoạt cộng đồng và bản sắc cho đô thị, thay vì làm đô thị trở nên máy móc, vô hồn giống nhau. Để được như vậy, cần chú ý nghiên cứu hiện trạng kinh tế xã hội và nhu cầu sống và làm việc của người dân, để hình thành các cộng đồng sống và làm việc đa dạng, với sự hỗ trợ của nhiều cấp độ ứng dụng công nghệ thông minh, bởi vì mỗi cộng đồng trong đô thị sẽ có nhu cầu sử dụng khác nhau về mặt công nghệ cao, thậm chí sẽ có những cộng đồng không mong muốn, hoặc không cần đến nhiều ứng dụng công nghệ cao trong cuộc sống.
Quy hoạch Khu Đô thị Công nghệ Cao Sunrise Đông Kiều tại Vĩnh LongKinh nghiệm quốc tế phù hợp cho Việt Nam
Kinh nghiệm phát triển Đô thị Thông minh trên thế giới hiện nay rất phong phú, với các mức độ thành công khác nhau, và phần lớn đều đang trong thời kỳ thử nghiệm và phát triển. Ví dụ như chương trình Quốc gia thông minh (Singapore), chương trình chính phủ số hóa (Malaysia), đô thị thông minh Fujisawa (Nhật), dự án 100 thành phố thông minh (Ấn Độ),…
Với lợi thế của người đi sau, chúng ta chỉ nên học hỏi và áp dụng chọn lọc, phù hợp cho Việt Nam những kinh nghiệm đã được kiểm chứng thành công, nhất là về măt hiệu quả kinh tế và quản lý. Quan trọng là các bài học kinh nghiệm đó sẽ được thảo luận, chia sẻ, và đưa vào một quy chuẩn chung cho toàn quốc, tránh tình trạng các đô thị trên cả nước chọn các công nghệ và cơ cấu quản lý không tương thích với nhau, gây trở ngại cho việc kết nối đô thị thông minh quốc gia sau này.
P/V: Xin cảm ơn ông về những chia sẻ bổ ích này!
Tài liệu Tham khảo
-Australian Government (Department of the Prime Minister and Cabinet). 2016. Smart City Plan. Commonwealth of Australia.
-Carol L. Stimmel. 2015. Building Smart Cities: Analytics, ICT, and Design Thinking. CRC Press.
-Chính phủ. 2015. Nghị quyết số 36ª/NQ-CP ngày 14 tháng 10 năm 2015 về Chính phủ điện tử.
-Ger Baron. 2015. Amsterdam Smart City.
-Greater London Authority (GLA). 2016. The Future of Smart: Harnessing Digital Innovation to Make London The Best City in the World. Update Report of the Smart London Plan (3/2016).
-Institute for Infocomm Research. 2016. Transforming Singapore into a Smart Nation.
-Parramatta City Council (PCC). 2015. Smart City Master Plan. Issue 1.0 (8/2015).
-Saraju P. Mohanty et al., “Everything You Wanted to Know About Smart Cities, “ IEEE Consumer Electronics Magazine, Vol. 5, Issue 3, 2016.
-Scientific American Editors. 2014. Designing the Urban Future: Smart Cities. Publisher: Scientific American.
-Tập đoàn VNPT. 2016. Đề án “Xây dựng thành phố thông minh trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh”.
-Tập đoàn FPT. 2016. Ứng dụng CNTT phát triển thành phố Hồ Chí Minh theo mô hình đô thị thông minh giai đoạn 2016-2020.
-Thủ tướng Chính phủ, 2015. Quyết định số 1819/QĐ-TTg ngày 26 tháng 10 năm 2015 Phê duyệt Chương trình quốc gia về ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của cơ quan nhà nước giai đoạn 2016-2020.
-Urban Foresight. 2016. Smart Cities Scotland Blueprint.
-Ủy ban Nhân dân TP HCM (UBND TP HCM). 2016. Đề cương Đề án Xây dựng TPHCM Trở thành Thành phố Thông minh (Giai đoạn 2017-2020, Tầm nhìn đến năm 2025). 8/2016.
PV – TCKT.VN
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 6/2017)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét