 |
| Bản quyền hình ảnh GETTY IMAGES |
Cứ 10 người bị sét đánh thì có chín người sống sót. Điều gì xảy ra với cơ thể ta khi bị sét đánh, và vì sao hiện tượng sét đánh lại xảy ra? Charlotte Huff tìm hiểu.
Đôi khi họ giữ lại nguyên những thứ họ mặc trên người khi đó, những mảnh áo, quần không bị các bác sỹ hay nhân viên y tế cắt bỏ đi.
Họ sẽ kể đi kể lại về những gì đã xảy ra trong các buổi tụ tập gia đình và cả ở trên mạng, chia sẻ những bức ảnh chụp và những bài báo tường thuật về những người 'trời đánh không chết' như họ và cả những vụ có kết cục bi thảm hơn.
Đôi khi họ giữ lại nguyên những thứ họ mặc trên người khi đó, những mảnh áo, quần không bị các bác sỹ hay nhân viên y tế cắt bỏ đi.
Họ sẽ kể đi kể lại về những gì đã xảy ra trong các buổi tụ tập gia đình và cả ở trên mạng, chia sẻ những bức ảnh chụp và những bài báo tường thuật về những người 'trời đánh không chết' như họ và cả những vụ có kết cục bi thảm hơn.
Đoạn video về một du khách bị sét đánh tại bãi biển Brazil, hay chiếc xe tải Texas bị sét đánh trúng gây chết người khi đang chạy trên đường, hay vụ 65 người thiệt mạng trong bốn ngày mưa ở Bangladesh..., đó rất có thể là những gì họ sưu tầm.
Chỉ nhờ việc ráp nối lại những lời kể của người qua đường, những mảnh quần áo bị cháy sém và những vết bỏng trên da, người thoát nạn mới bắt đầu dựng lại được câu chuyện những gì đã xảy ra với mình khi họ có lẽ đã bị một luồng điện có thể mạnh tới 200 triệu volt, di chuyển với tốc độ một phần ba vận tốc ánh sáng, đánh trúng.
Bằng cách này, gia đình Jaime Santana đã ráp nối tìm hiểu về những gì đã xảy ra vào một chiều thứ Bảy hồi tháng Tư 2016, qua những vết thương của ông, qua lớp quần áo cháy sém, và trên hết, qua chiếc mũ rơm rộng vành bị xé nát ra của ông. "Trông như thể có ai đó ném một khối cầu tròn qua nó vậy," Sydney Vail, bác sỹ chuyên chữa trị chứng chấn thương ở Phoenix, Arizona, nói. Ông là người đã điều trị cho Jaime sau khi ông được xe cứu thương đưa tới, tim bị chấn động, loạn nhịp và các nhân viên y tế đã phải cố giữ ổn định nhịp tim.
Jaime khi đó đang cưỡi ngựa với người anh rể và hai người khác trên núi phía sau ngôi nhà của người anh rể, ở ngoại vi Phoenix, một hoạt động thư giãn cuối tuần họ vẫn thường làm. Mây đen kéo đến nên mọi người bắt đầu quay về.
Họ về gần đến nhà thì xảy ra chuyện, Alejandro Torres, anh rể của Jaime nói.
Mấy người khi đó đang cưỡi ngựa thì thấy một tia chớp đánh xuống lúc họ đang ở gần nhà của Alejandro, đủ để họ nhận ra là nó có hình zigzac trên bầu trời. Những hạt mưa lắc rắc rơi khi họ tiến tới gần bãi quây ngựa, nơi chỉ cách phía sau nhà chừng vài trăm mét.
Alejandro không nghĩ là ông bị đánh ngất lâu. Khi tỉnh lại, ông thấy mình nằm úp mặt xuống đấy, người bị rộp bỏng khắp nơi. Con ngựa ông cưỡi đã chết.
Bản quyền hình ảnhWILLIAM LEGOULONImage caption Quần bò của Jaime Santana bị cháy sém sau khi ông bị sét đánh
Hai người đi cưỡi ngựa cùng khác trong trạng thái hoảng hốt, nhưng mình mẩy không hề hấn gì. Alejadro đi tìm và thấy Jaime nằm trên mặt đất, phía bên kia của con ngựa đã chết. Alejadro thử sờ chân con ngựa thì thấy cứng đanh như thép, ông nói.
Ông tới bên Jaime: "Tôi thấy khói bốc lên - và tôi bắt đầu sợ hãi." Khói bốc lên từ ngực Jaime. Ba lần Alejandro dùng tay dập, ba lần ngọn lửa lại bùng lên.
Mãi cho tới khi một người hàng xóm từ ngôi nhà phía xa chạy tới trợ giúp và nhóm cứu thương tới nơi, mọi người mới nhận ra là Jaime bị sét đánh.
Ánh chớp sáng
Justin Gauger ước rằng trí nhớ của mình vào thời điểm bị sét đánh - khi ông đang câu cá ở một hồ nước gần Flagstaff, Arizona - không sống động đến thế. Nếu nó cứ nhạt nhoà, ông nghĩ, thì có lẽ những tác động tâm lý và ký ức hoảng hốt, rối loạn sau sự kiện đó đã không đeo đẳng ông lâu đến vậy.
Ngay cả bây giờ, đã ba năm sau ngày xảy ra sự việc, mỗi khi có bão là nỗi ám ảnh về những tia chớp chói loà lại hiện về, khiến ông chỉ muốn ngồi trong buồng tắm, theo dõi tình hình bão bằng một ứng dụng trên điện thoại và không thiết làm gì khác.
Là một tay ham mê câu cá, Justin ban đầu thấy phấn chấn khi trời bắt đầu đổ mưa vào cái buổi chiều tháng Tám đó. Cơn bão đột ngột kéo đến, và đó là điều thường xảy ra trong mùa bão ngày hè. Cá thường cắn câu nhiều hơn khi trời mưa, ông nói với vợ, bà Rachel.
Thế nhưng mưa bắt đầu trở nên nặng hạt hơn, rồi trút nước ào ạt xối xả, vợ và con gái đi về chiếc xe tải, rồi sau đó người con trai ông cũng về theo. Mưa đá trở nên lớn hơn, to tới cỡ như quả bóng golf, và bắt đầu gây đau đớn khi rơi xuống đầu, xuống người Justin.
Bỏ cuộc, ông nhặt chiếc ghế gấp bằng vải bố ở gần - vết cháy đen ở góc ghế hiện vẫn còn nhìn rõ - và bắt đầu đi về phía chiếc xe tải. Rachel dùng điện thoại quay video hình ảnh trận bão từ ghế ngồi phía trước xe, định ghi lại cảnh ông chồng đi về xe trong lúc mưa to gió lớn.
Lúc đầu, toàn bộ những gì nhìn thấy được trên màn hình là tấm kính xe trắng xoá, nhoà nước. Rồi một ánh chớp xé ngang màn hình, là tia chớp duy nhất Rachel nhìn thấy hôm đó, và là tia chớp mà bà cho rằng đã đánh trúng chồng bà.
Một cú nổ kinh hoàng. Đau đớn khủng khiếp. "Toàn bộ cơ thể tôi như ngưng lại - tôi không thể cử động được một tí nào," Justin nhớ lại. "Cơn đau đó... Tôi không thể giải thích được cơn đau, trừ việc nói thế này, nếu bạn hồi bé từng thò ngón tay vào ổ điện, thì cứ nhân cái cảm giác đó lên ti tỉ lần, mà là trên toàn bộ cơ thể."
"Khi tôi thấy ánh chớp sáng trắng xung quanh cơ thể, thì giống như tôi đang nằm trong một cái bong bóng vậy. Mọi thứ diễn ra như trong phim quay chậm. Tôi cảm giác như mình nằm trong cái bong bóng đó vĩnh viễn."
Một cặp vợ chồng đang trú dưới cái cây gần đó đã chạy tới cứu giúp Justin. Sau đó họ kể với ông rằng ông vẫn đang nắm chặt chiếc ghế, còn cơ thể thì bốc khói.
Tỉnh dậy, Justin thấy mọi người đang nhìn xuống mình, và ông nhận ra là mình đã liệt nửa người, từ phần hông trở xuống. "Lúc nhận ra là mình không thể cử động chân được nữa, tôi bắt đầu có cảm giác hoảng loạn."
Bản quyền hình ảnhWILLIAM LEGOULLONImage captionMũ và áo trên người Jaime Santana cùng đôi giày Justin Gauger sau khi bị sét đánh
Hai người đi cưỡi ngựa cùng khác trong trạng thái hoảng hốt, nhưng mình mẩy không hề hấn gì. Alejadro đi tìm và thấy Jaime nằm trên mặt đất, phía bên kia của con ngựa đã chết. Alejadro thử sờ chân con ngựa thì thấy cứng đanh như thép, ông nói.
Ông tới bên Jaime: "Tôi thấy khói bốc lên - và tôi bắt đầu sợ hãi." Khói bốc lên từ ngực Jaime. Ba lần Alejandro dùng tay dập, ba lần ngọn lửa lại bùng lên.
Mãi cho tới khi một người hàng xóm từ ngôi nhà phía xa chạy tới trợ giúp và nhóm cứu thương tới nơi, mọi người mới nhận ra là Jaime bị sét đánh.
Ánh chớp sáng
Justin Gauger ước rằng trí nhớ của mình vào thời điểm bị sét đánh - khi ông đang câu cá ở một hồ nước gần Flagstaff, Arizona - không sống động đến thế. Nếu nó cứ nhạt nhoà, ông nghĩ, thì có lẽ những tác động tâm lý và ký ức hoảng hốt, rối loạn sau sự kiện đó đã không đeo đẳng ông lâu đến vậy.
Ngay cả bây giờ, đã ba năm sau ngày xảy ra sự việc, mỗi khi có bão là nỗi ám ảnh về những tia chớp chói loà lại hiện về, khiến ông chỉ muốn ngồi trong buồng tắm, theo dõi tình hình bão bằng một ứng dụng trên điện thoại và không thiết làm gì khác.
Là một tay ham mê câu cá, Justin ban đầu thấy phấn chấn khi trời bắt đầu đổ mưa vào cái buổi chiều tháng Tám đó. Cơn bão đột ngột kéo đến, và đó là điều thường xảy ra trong mùa bão ngày hè. Cá thường cắn câu nhiều hơn khi trời mưa, ông nói với vợ, bà Rachel.
Thế nhưng mưa bắt đầu trở nên nặng hạt hơn, rồi trút nước ào ạt xối xả, vợ và con gái đi về chiếc xe tải, rồi sau đó người con trai ông cũng về theo. Mưa đá trở nên lớn hơn, to tới cỡ như quả bóng golf, và bắt đầu gây đau đớn khi rơi xuống đầu, xuống người Justin.
Bỏ cuộc, ông nhặt chiếc ghế gấp bằng vải bố ở gần - vết cháy đen ở góc ghế hiện vẫn còn nhìn rõ - và bắt đầu đi về phía chiếc xe tải. Rachel dùng điện thoại quay video hình ảnh trận bão từ ghế ngồi phía trước xe, định ghi lại cảnh ông chồng đi về xe trong lúc mưa to gió lớn.
Lúc đầu, toàn bộ những gì nhìn thấy được trên màn hình là tấm kính xe trắng xoá, nhoà nước. Rồi một ánh chớp xé ngang màn hình, là tia chớp duy nhất Rachel nhìn thấy hôm đó, và là tia chớp mà bà cho rằng đã đánh trúng chồng bà.
Một cú nổ kinh hoàng. Đau đớn khủng khiếp. "Toàn bộ cơ thể tôi như ngưng lại - tôi không thể cử động được một tí nào," Justin nhớ lại. "Cơn đau đó... Tôi không thể giải thích được cơn đau, trừ việc nói thế này, nếu bạn hồi bé từng thò ngón tay vào ổ điện, thì cứ nhân cái cảm giác đó lên ti tỉ lần, mà là trên toàn bộ cơ thể."
"Khi tôi thấy ánh chớp sáng trắng xung quanh cơ thể, thì giống như tôi đang nằm trong một cái bong bóng vậy. Mọi thứ diễn ra như trong phim quay chậm. Tôi cảm giác như mình nằm trong cái bong bóng đó vĩnh viễn."
Một cặp vợ chồng đang trú dưới cái cây gần đó đã chạy tới cứu giúp Justin. Sau đó họ kể với ông rằng ông vẫn đang nắm chặt chiếc ghế, còn cơ thể thì bốc khói.
Tỉnh dậy, Justin thấy mọi người đang nhìn xuống mình, và ông nhận ra là mình đã liệt nửa người, từ phần hông trở xuống. "Lúc nhận ra là mình không thể cử động chân được nữa, tôi bắt đầu có cảm giác hoảng loạn."
Bản quyền hình ảnhWILLIAM LEGOULLONImage captionMũ và áo trên người Jaime Santana cùng đôi giày Justin Gauger sau khi bị sét đánhNhững vết bỏng chằng chịt
Ngồi trên ghế sofa trong nhà và kể lại những gì xảy ra hôm đó, Justin lấy tay vạch lên lưng theo dấu vết những vệt bỏng, có lúc đã từng phủ trên khoảng một phần ba cơ thể ông. Chúng bắt đầu ở chỗ gần vai phải và kéo dài chằng chịt trên ngực, ông nói, rồi kéo xuống phía bên ngoài mỗi đùi.
Ông đi lấy đôi giày đi bộ đường trường của mình, chìa ra cho thấy một số vết cháy bên trong giày. Những điểm trông hơi tròn tròn sẫm màu trùng vị trí với những vết cháy sém trên đôi tất ông mang khi đó và những vết bỏng to cỡ đồng xu trên cả hai chân ông.
Những vết cháy sém cũng trùng vị trí với một số lỗ thủng nhỏ ngay trên lớp đế giày cao su dày dặn. Justin đoán rằng, dựa trên những lời kể của cặp vợ chồng đứng gần đó cùng vết thương bên vai phải của ông, rằng tia sét đã đánh vào phẩn trên cơ thể ông rồi chạy lan xuống chân.
Tuy những người sống sót thường nói về các vết thương ở nơi sét đánh vào và đi ra khỏi cơ thể, nhưng khó có thể xác định chính xác được đường đi của sét, theo Mary Ann Cooper, một bác sỹ chuyên cấp cứu khẩn cấp tại Chicago nay đã nghỉ hưu, đồng thời là người từng dành nhiều thời gian để nghiên cứu về sấm sét.
Bằng chứng nhìn thấy được về việc bị sét đánh, Cooper nói, là kiểu quần áo người bị sét đánh mặc là gì, họ có mang tiền xu trong túi áo hay túi quần không, và đồ trang sức mà họ đeo khi bị sét đánh.
Các trận sét đánh cướp đi sinh mạng của hơn 4.000 người mỗi năm trên toàn cầu, theo các báo cáo ghi nhận được từ 26 quốc gia.
Cứ 10 người bị sét đánh thì có chín người sống sót, Nhưng họ có thể phải chịu những hậu quả khác nhau sau đó, cả ngắn lẫn dài hạn, như bị truỵ tim, rối loạn tinh thần, ngã ngất, chóng mặt, đau cơ, điếc tai, đau đầu, trí nhớ bị ảnh hưởng, mất khả năng tập trung, thay đổi tính tình và đau đớn kinh niên.
Nhiều người kể lại câu chuyện mà họ muốn chia sẻ với người khác. Trong các tin đăng tải online và trong các buổi gặp gỡ của cộng đồng Những Nạn nhân Quốc tế bị Sét đánh và Điện giật, họ kể cho nhau nghe về cảm giác bị sức mạnh thiên nhiên tàn bạo quất vào người.
Họ đã nhóm họp tại rặng núi đông nam Hoa Kỳ vào mỗi mùa xuân, kể từ cuộc họp đầu tiên hồi của 13 nạn nhân sống sót đầu thập niên 1990 tới nay. Thời kỳ đó còn chưa có internet, việc gặp gỡ những nạn nhân khác để tìm hiểu xem họ học cách thích nghi với các cơn đau đầu, trí nhớ bị ảnh hưởng, bị mất ngủ hay các triệu chứng khác ra sao là điều rất khỏ khăn, theo Steve Marshburn, người sáng lập ra nhóm. Ông đã phải sống chung với các triệu chứng kể từ sau khi bị sét đánh hồi 1969.
Trong gần 30 năm, ông cùng vợ đã điều hành tổ chức này, hiện có gần 2.000 thành viên, từ căn nhà của mình tại Nam Carolina. Họ suýt nữa thì huỷ bỏ sự kiện năm nay, bởi Marshburn, năm nay 72 tuổi, có những vấn đề về sức khoẻ. Thế nhưng các thành viên không đồng ý huỷ, ông nói một cách tự hào.
Bản quyền hình ảnhLENA LOZHKINA/FLICKR/CC BY 2.0-NDImage caption
Quan niệm chung cho rằng nguy cơ bị sét đánh chỉ 'một trên một triệu' được cho là không chính xác
Những thay đổi về tính tình, tâm trạng của những người sống sót đôi khi tệ tới mức họ rơi vào trạng thái trầm uất, và điều đó có thể dẫn tới tình trạng căng thẳng trong gia đình và có lúc đẩy các cuộc hôn nhân tới nguy cơ đổ vỡ.
Cả Marshburn và Cooper đều đánh giá rằng sự tồn tại của tổ chức này đã cứu sống được nhiều sinh mạng, với việc ngăn chặn được ít nhất là 22 vụ tự vẫn, theo Marshburn. Không hiếm lần ông đã gọi điện lúc nửa đêm, chuyện trò hàng tiếng đồng hồ với ai đó đang trong cơn tuyệt vọng.
Cooper, người từng dự một số các cuộc họp mặt này, đã học được cách lắng nghe trong lúc những người thoát chết và thân nhân của họ mô tả các triệu chứng. "Tôi vẫn không hiểu được những gì đã xảy ra với những người đó. Và tôi cứ lắng nghe họ thôi."
Tuy thông cảm sâu sắc với những người sống sót, nhưng một số triệu chứng vẫn khiến Cooper thấy nghi ngờ. Một số người nói rằng họ có thể phát hiện ra việc cơn bão đang âm ỉ hình thành trước khi nó hiện ra ở phía chân trời. Có thể là vậy, Cooper nói, tùy vào mức độ nhạy cảm cơ thể họ đối với các dấu hiệu trước bão. Nhưng bà không dễ dãi với các tường thuật khác theo đó nói máy tính bị treo khi họ bước vào phòng, hay là pin trong thiết bị mở cửa garage tự động hoặc trong các thiết bị khác của họ hết một cách nhanh chóng.
Tuy nhiên, ngay cả sau khi đã nghiên cứu cả vài thập niên, Cooper và các chuyên gia về sấm sét khác phải thừa nhận rằng vẫn còn rất nhiều câu hỏi họ chưa tìm được lời giải. Chẳng hạn như không rõ là tại sao một số người có vẻ như bị các triệu chứng liên quan tới bệnh co giật sau khi bị sét đánh. Hay liệu các nạn nhân có dễ bị mắc các chứng bệnh khác, như bệnh tim, sau đó không?
Một số người sống sót nói họ rất khó tìm được một bác sỹ có kinh nghiệm để xử lý các vết thương do sét đánh.
Justin, người bị sét đánh và sau đó 5 tiếng đồng hồ mới cử động được chân trở lại, hồi năm ngoái mãi mới tìm được sự trợ giúp và được tiến hành xét nghiệm tại trung tâm y tế Mayo Clinic để điều trị chứng rối loạn nhận thức.
Bên cạnh việc phải thích nghi với chứng rối loạn tâm lý sau khi bị chấn thương, Justin phải sống chung với một bộ não không còn hoạt động nhạy bén như trước nữa. Ông không thể quay trở lại với công việc cũ là phụ trách một nhóm nhỏ các thành viên chuyên đại diện pháp lý trong các vụ kiện và bảo vệ quyền lợi cho chính quyền địa phương trong các tranh chấp tài sản. "Các từ ngữ trong đầu tôi cứ hiện lên một cách hỗn loạn. Khi tôi nghĩ về việc mình sẽ nói gì thì tất cả cứ loạn xạ hết. Cho nên lúc tôi nói ra thì câu cú rất lộn xộn."
Những thay đổi về tính tình, tâm trạng của những người sống sót đôi khi tệ tới mức họ rơi vào trạng thái trầm uất, và điều đó có thể dẫn tới tình trạng căng thẳng trong gia đình và có lúc đẩy các cuộc hôn nhân tới nguy cơ đổ vỡ.
Cả Marshburn và Cooper đều đánh giá rằng sự tồn tại của tổ chức này đã cứu sống được nhiều sinh mạng, với việc ngăn chặn được ít nhất là 22 vụ tự vẫn, theo Marshburn. Không hiếm lần ông đã gọi điện lúc nửa đêm, chuyện trò hàng tiếng đồng hồ với ai đó đang trong cơn tuyệt vọng.
Cooper, người từng dự một số các cuộc họp mặt này, đã học được cách lắng nghe trong lúc những người thoát chết và thân nhân của họ mô tả các triệu chứng. "Tôi vẫn không hiểu được những gì đã xảy ra với những người đó. Và tôi cứ lắng nghe họ thôi."
Tuy thông cảm sâu sắc với những người sống sót, nhưng một số triệu chứng vẫn khiến Cooper thấy nghi ngờ. Một số người nói rằng họ có thể phát hiện ra việc cơn bão đang âm ỉ hình thành trước khi nó hiện ra ở phía chân trời. Có thể là vậy, Cooper nói, tùy vào mức độ nhạy cảm cơ thể họ đối với các dấu hiệu trước bão. Nhưng bà không dễ dãi với các tường thuật khác theo đó nói máy tính bị treo khi họ bước vào phòng, hay là pin trong thiết bị mở cửa garage tự động hoặc trong các thiết bị khác của họ hết một cách nhanh chóng.
Tuy nhiên, ngay cả sau khi đã nghiên cứu cả vài thập niên, Cooper và các chuyên gia về sấm sét khác phải thừa nhận rằng vẫn còn rất nhiều câu hỏi họ chưa tìm được lời giải. Chẳng hạn như không rõ là tại sao một số người có vẻ như bị các triệu chứng liên quan tới bệnh co giật sau khi bị sét đánh. Hay liệu các nạn nhân có dễ bị mắc các chứng bệnh khác, như bệnh tim, sau đó không?
Một số người sống sót nói họ rất khó tìm được một bác sỹ có kinh nghiệm để xử lý các vết thương do sét đánh.
Justin, người bị sét đánh và sau đó 5 tiếng đồng hồ mới cử động được chân trở lại, hồi năm ngoái mãi mới tìm được sự trợ giúp và được tiến hành xét nghiệm tại trung tâm y tế Mayo Clinic để điều trị chứng rối loạn nhận thức.
Bên cạnh việc phải thích nghi với chứng rối loạn tâm lý sau khi bị chấn thương, Justin phải sống chung với một bộ não không còn hoạt động nhạy bén như trước nữa. Ông không thể quay trở lại với công việc cũ là phụ trách một nhóm nhỏ các thành viên chuyên đại diện pháp lý trong các vụ kiện và bảo vệ quyền lợi cho chính quyền địa phương trong các tranh chấp tài sản. "Các từ ngữ trong đầu tôi cứ hiện lên một cách hỗn loạn. Khi tôi nghĩ về việc mình sẽ nói gì thì tất cả cứ loạn xạ hết. Cho nên lúc tôi nói ra thì câu cú rất lộn xộn."
Hiệu ứng 'flashover'
Khi một người bị sét đánh, việc đó diễn ra quá nhanh cho nên chỉ một lượng điện cực nhỏ chạy qua cơ thể. Phần lớn lượng điện còn lại chạy ra ngoài theo hiệu ứng 'flashover', Cooper giải thích.
Để so sánh, khi tiếp xúc với nguồn điện cao thế, chẳng hạn như một dây điện bị đứt xuống, thì nguy cơ bị thương bên trong sẽ nghiêm trọng hơn bởi việc tiếp xúc với nguồn điện có thể kéo dài hơn. Việc tiếp xúc 'dài' ở đây vẫn chỉ là trong một thời gian khá ngắn, khoảng vài giây. Nhưng chừng đó cũng đủ để dòng điện xâm nhập vào bề mặt da, gây ra những vết thương bên trọng, thậm chí tới mức làm nóng cơ bắp và các lớp mô tới mức một chi nào đó trong cơ thể có thể cần phải bị cắt bỏ.
Vậy điều gì gây ra những vết bỏng bên ngoài? Cooper giải thích rằng do sét đánh chớp nhoáng vào cơ thể, cho nên nó có thể chạm vào mồ hôi hay những giọt nước mưa dính trên bề mặt da của nạn nhân. Chất lỏng khi đó lan rộng ra bởi nó bị làm nóng tới mức bốc hơi, khiến một lượng nhỏ cũng có thể tạo thành một 'vụ nổ hơi nước'. "Nó khiến quần áo bị xé rách toang," Cooper nói. Đôi khi cả giày cũng bị làm hỏng.
Bản quyền hình ảnhISTOCKImage captionCác tia chớp chạy bên ngoài cơ thể người, tương tự như khi nó đánh vào một chiếc phi cơTuy nhiên, giày nhiều khả năng bị xé rách hoặc hư hỏng bên trong hơn, bởi đó chính là nơi nhiệt tích tụ và 'vụ nổ hơi nước' xảy ra.
Với quần áo, hơi nước sẽ phản ứng khác, tùy thuộc vào chất liệu quần áo. Áo da thì có thể giữ hơi ẩm bên trong, khiến nạn nhân bị bỏng da. Đồ có pha nilon có thể nóng chảy, Cooper nói.
Bên cạnh những vết cháy có thể nhìn rõ trên quần áo của Jaime Santana, chiếc điện thoại di động ông bỏ trong túi cũng bị nóng chảy ra, dính vào quần. Riêng cái mũ rơm mà gia đình Jaime cho rằng đã bị sét xé rách thì Cooper ít nhiều nghi ngờ khi xem hình chụp. Bà ghi nhận là vật dụng này không hề có vết cháy, và có thể mũ bị rách, mài đứt mất một phần rơm khi Jaime ngã từ lưng ngựa xuống.
Làm thế nào mà Jaime sống sót? Chú ngựa Pelucha yêu quý của gia đình thì không. Một khả năng xảy ra, theo bác sỹ chuyên điều trị chấn thương tâm lý Sydney Vail và một số người khác, là con chiến mã nặng gần 750kg đã hứng phần lớn luồng điện trong lần sét đánh khiến người kỵ mã 31 tuổi trên lưng nó suýt mất mạng.
Một khả năng nữa là sau khi Jaime bị sét đánh, người hàng xóm chạy tới cứu giúp đã ngay lập tức làm hô hấp nhân tạo cho tới khi đội cứu thương tới nơi. Đã có lúc, Alejandro nói, một trong các nhân viên cứu thương đề nghị họ thôi làm hô hấp nhân tạo bởi Jaime không có dấu hiệu phản ứng gì, nhưng người hàng xóm nói vẫn nên tiếp tục.
Việc được tiến hành hô hấp nhân tạo ngay lập tức chính là "lý do duy nhất khiến ông ấy sống", Vail nói. Người hàng xóm sau này nói rằng ông đã tiến hành hô hấp nhân tạo "hàng trăm lần" trong gần hai thập niên ông làm nhân viên cứu thương tình nguyện.
Nguy cơ bị sét đánh
Nguy cơ bị sét đánh đối với chúng ta là một phần một triệu. Điều này ít nhiều đúng, nếu dựa trên số liệu của Mỹ về những người thiệt mạng hoặc bị thương trong một năm.
Tuy nhiên, Ron Holle, một nhà khí tượng học và là người nhiều năm nghiên cứu về sét, tin rằng số liệu này là gây hiểu lầm.
Bản quyền hình ảnhWILLIAM LEGOULONImage caption
Ngay cả đồ lót của Jamie Santana và đôi tất của Justin Gauger cũng bị sét làm cháy
Nếu một người sống tới 80 tuổi, thì nguy cơ bị sét đánh là 1 phần 13 ngàn. Đặt tình huống là một nạn nhân đều quen biết ít nhất 10 người, giống như bạn bè và gia đình của Jaime và Justin. Như vậy, bất kỳ mỗi cá nhân nào cũng có nguy cơ bị sét đánh ở mức thậm chí cao hơn, 1 trên 1.300.
Holle thậm chí còn không thích dùng từ 'đánh', và nói từ này nhằm để chỉ việc tia sét đánh thẳng vào người. Trên thực tế, các vụ đánh thẳng vào người như vậy rất hiếm khi xảy ra.
Holle, Cooper và một số nhà nghiên cứu khác đã tập trung dồn kết quả các nghiên cứu lại với nhau và tính toán, thấy rằng các vụ sét đánh trực tiếp chỉ gây ra không quá 3-5% các vết thương.
Justin tin rằng ông đã trải qua điều được gọi là cú đánh thứ cấp (side flash hoặc side splash), là cú sét đánh vào một vật thể hay một người nào đó ở gần, rồi từ đó bật sang nạn nhân. Được coi là mối hiểm nguy phổ biến thứ nhì trong các vụ sét đánh, cú đánh thứ cấp gây ra từ 20 đến 30% các vụ thương vong.
Tính đến nay, nguyên nhân phổ biến nhất gây thương tích là dòng điện thế trên mặt đất, tức nguồn điện chạy trên mặt đất, dễ đánh vào những đối tượng như đàn bò hoặc một nhóm người trú dưới mái lều trại hoặc lều cỏ.
Nhìn chung, tại các vùng có thu nhập cao trên thế giới thì nam giới nhiều khả năng bị thương hoặc tử vong do sét đánh hơn so với phụ nữ. Ít nhất trong hai phần ba các trường hợp, nạn nhân là nam giới, và tỷ lệ này có thể còn cao hơn nếu dựa vào kết quả nghiên cứu.
Một khả năng lý giải điều này là bởi thiên hướng 'nam giới sẵn sàng đương đầu với thử thách' hơn, Holle phỏng đoán, cũng như bởi việc nam giới thường làm việc, hoạt động ở nơi dễ xảy ra sét đánh hơn. Họ thường là thanh niên trẻ tuổi, trong độ tuổi từ 20 đến ngoài 30, và hoạt động ngoài trời, thường là ở những có nước hoặc gần với nguồn nước. Trong trường hợp Jaime Santana thì ông bị sét đánh trong địa hình sa mạc, xung quanh hầu như không có cây cối gì.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.
Nếu một người sống tới 80 tuổi, thì nguy cơ bị sét đánh là 1 phần 13 ngàn. Đặt tình huống là một nạn nhân đều quen biết ít nhất 10 người, giống như bạn bè và gia đình của Jaime và Justin. Như vậy, bất kỳ mỗi cá nhân nào cũng có nguy cơ bị sét đánh ở mức thậm chí cao hơn, 1 trên 1.300.
Holle thậm chí còn không thích dùng từ 'đánh', và nói từ này nhằm để chỉ việc tia sét đánh thẳng vào người. Trên thực tế, các vụ đánh thẳng vào người như vậy rất hiếm khi xảy ra.
Holle, Cooper và một số nhà nghiên cứu khác đã tập trung dồn kết quả các nghiên cứu lại với nhau và tính toán, thấy rằng các vụ sét đánh trực tiếp chỉ gây ra không quá 3-5% các vết thương.
Justin tin rằng ông đã trải qua điều được gọi là cú đánh thứ cấp (side flash hoặc side splash), là cú sét đánh vào một vật thể hay một người nào đó ở gần, rồi từ đó bật sang nạn nhân. Được coi là mối hiểm nguy phổ biến thứ nhì trong các vụ sét đánh, cú đánh thứ cấp gây ra từ 20 đến 30% các vụ thương vong.
Tính đến nay, nguyên nhân phổ biến nhất gây thương tích là dòng điện thế trên mặt đất, tức nguồn điện chạy trên mặt đất, dễ đánh vào những đối tượng như đàn bò hoặc một nhóm người trú dưới mái lều trại hoặc lều cỏ.
Nhìn chung, tại các vùng có thu nhập cao trên thế giới thì nam giới nhiều khả năng bị thương hoặc tử vong do sét đánh hơn so với phụ nữ. Ít nhất trong hai phần ba các trường hợp, nạn nhân là nam giới, và tỷ lệ này có thể còn cao hơn nếu dựa vào kết quả nghiên cứu.
Một khả năng lý giải điều này là bởi thiên hướng 'nam giới sẵn sàng đương đầu với thử thách' hơn, Holle phỏng đoán, cũng như bởi việc nam giới thường làm việc, hoạt động ở nơi dễ xảy ra sét đánh hơn. Họ thường là thanh niên trẻ tuổi, trong độ tuổi từ 20 đến ngoài 30, và hoạt động ngoài trời, thường là ở những có nước hoặc gần với nguồn nước. Trong trường hợp Jaime Santana thì ông bị sét đánh trong địa hình sa mạc, xung quanh hầu như không có cây cối gì.
Bài tiếng Anh đã đăng trên BBC Future.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét